Wprowadzono oraz zdefiniowano „pierwotne uzależnienie od ćwiczeń” jako niezależną jednostkę oraz „wtórne uzależnienie od ćwiczeń” jako następstwo zaburzeń odżywiania.
Pierwotne uzależnienie od ćwiczeń może być zdiagnozowane tylko wówczas, kiedy nie zostaną rozpoznane u osoby anorexia nervosa, bulimia nervosa lub bigoreksja . Natomiast zespół symptomów pierwotnego uzależnienia od ćwiczeń nie został nigdy klinicznie zatwierdzony i nie jest prezentowany jako kategoria.
W pierwotnym uzależnieniu od ćwiczeń trzymanie się diety oraz odchudzanie się są tylko sposobami na poprawę wyników i osiąganie celów treningowych. Natomiast we wtórnym uzależnieniu od ćwiczeń trening podejmowany jest w celu utraty masy ciała lub zbilansowaniu kalorii i wiąże się z patologicznym strachem przed otyłością.
"To zaburzenie, w przeciwieństwie do anoreksji, dotyka głównie mężczyzn i polega na niezadowoleniu z posiadania niewystarczającej masy mięśniowej. Istnieją dwa kryteria rozpoznania bigoreksji. Pierwszym jest zaabsorbowanie uporczywą myślą, że ciało nie jest wystarczająco umięśnione a co za tym idzie: spędzanie wielu godzin w siłowni i stosowanie wymagających diet. Drugim kryterium jest zaabsorbowanie budową własnego ciała, prowadzące do pogorszenia funkcjonowania na polach: życia rodzinnego, społecznego i zawodowego. Bez względu jak silnie umięśnione jest ciało bigorektyka, wygląd pozostaje dla niego wciąż niesatysfakcjonujący. Wzrost zapadalności na bigoreksję jest spowodowany przez wszechobecny kult ciała i modę na jego muskularyzację. Chociaż bigoreksji nie można uznać zburzeniem żywieniowym, to jednak dieta zawierająca wysokokaloryczne i wysokobiałkowe posiłki pozbawione tłuszczy jest bardzo specyficzna i niebezpieczna dla zdrowia. Jedzenie jest schematyczne, posiłki komponowane są według ścisłych reguł, a pora ich spożywania jest stała. Restrykcyjne przestrzeganie diety wyklucza jedzenie poza domem, na przyjęciach w domach przyjaciół czy w restauracjach, gdyż pozbawia to kontroli składu i jakości posiłku. Ponadto, dla wzmocnienia efektów treningów, chorzy zazwyczaj przyjmują sterydy, nie biorąc pod uwagę skutków ubocznych ich stosowania."
Jak możemy się domyślać wtórne uzależnienie od ćwiczeń może współistnieć również z bigoreksją, nazywaną także dysmorfią mięśniową lub odwrotną anoreksją (reverse anorexia).
Pierwotny charakter kompulsywnego treningu fizycznego.
Pierwotne uzależnienie od ćwiczeń można zdiagnozować tylko wówczas, kiedy nie ma dowodów istnienia zaburzeń odżywiania.
Istnieją dwie odmienne konceptualizacje pierwotnego uzależnienia od ćwiczeń. Pierwsza z nich opiera się na kryteriach diagnostycznych uzależnień substancjalnych, w którym do pomiaru kompulsywnego ćwiczenia zaadaptowano kryteria diagnostyczne dla uzależnień substancjalnych. Natomiast drugia bazuje na behawioralnych komponentach uzależnień (ang. „addictive behavior”), przedstawionych w świetle takich zachowań kompulsywnych jak ćwiczenia fizyczne, hazard, gry wideo i Internet. Tymi składnikami są:
1) Wyrazistość (ang. salience) – konkretna czynność staje się najważniejszą aktywnością w życiu osoby, dominuje w jej umyśle (zaabsorbowanie, poznawcze zniekształcenie), emocjach (pragnienie, żądza) oraz zachowaniu (pogorszenie społecznego funkcjonowania). Nawet kiedy osoba aktualnie nie wykonuje tej czynności to myśli o następnej okazji kiedy będzie w nią zaangażowana.
2) Zmiany nastroju (ang. mood modyfication) – odnosi się to do subiektywnych doświadczeń o jakich mówią osoby uzależnione, jako konsekwencji podejmowania określonych czynności i mogą być traktowane jako strategie radzenia sobie (na przykład doświadczają tzw. „fazy” (ang. „buzz”), „odjazdu” (ang. „high”) lub paradoksalnie uspokajającego uczucia „ucieczki” lub „zdrętwienia”, „sparaliżowania”).
3) Tolerancja (ang. tolerance) – jest to proces polegający na potrzebie zwiększania „dawki” określonej aktywności aby osiągać pożądane efekty. Na przykład hazardzista musi stopniowo zwiększać wysokość zakładu aby doświadczać euforycznego stanu, który początkowo odczuwany był przy mniejszych stawkach.
4) Symptomy odstawienia (ang. withdrawl symptoms) – są to przykre stany emocjonalne i/lub nieprzyjemne skutki fizyczne, które pojawiają się w chwili, kiedy określona aktywność zostaje przerwana lub nagle ograniczona, np. dreszcze, obniżony nastrój, drażliwość itd.
5) Konflikt (ang. conflict) – komponent ten odnosi się do konfliktu między uzależnionym a ludźmi wokół niego (konflikt interpersonalny), konfliktu z innymi aktywnościami (praca, życie towarzyskie, zainteresowania) lub konfliktu w obrębie samej jednostki (konflikt intrapsychiczny), które ściśle związane są z konkretnym uzależnieniem behawioralnym.
6) Nawrót (ang. relapse) – jest to tendencja do powtarzających się nawrotów do wcześniejszych wzorców zachowania określonej aktywności, powracanie do tych stanów nawet po wielu latach abstynencji i kontroli.
W oparciu o te komponenty uzależnienia dokonano analizy 25 letniej „Joanny”, która trenowała Jiu-Jitsu. Głównym wnioskiem płynącym z tego przypadku, jest to, że trenowanie może przejąć kontrole nad całym życiem jednostki i obraz ten stoi w zdecydowanej opozycji do „pozytywnego uzależnienia”. Próbom zmiany tych zachowań (w wyniku terapii bądź z własnej inicjatywy) towarzyszy zazwyczaj wysoki współczynnik nawrotów.
Wywnioskowano, że Joanna jest zdecydowanie uzależniona od ćwiczeń i przejawia wszystkie wyróżnione symptomy uzależnień. Trenowanie jest najważniejszą rzeczą w jej życiu. W okresie pięciu lat istotnie wzrastała liczba godzin poświęcana tygodniowo na aktywność fizyczną (wzrost tolerancji na obciążenie fizyczne). Bardzo ciekawą rzeczą jest to, że kiedy nie mogła trenować Jiu-Jitsu musiała angażować się w innego typu ćwiczenia fizyczne. Może to być dowód na pewnego rodzaju tolerancje krzyżową. Pojawiały się u niej objawy „odstawienia” kiedy nie ćwiczyła oraz stany euforyczne w różnych sytuacjach związanych z trenowaniem (np. intensywny trening). Mogła sprawnie funkcjonować w innych obszarach życia tylko wówczas, kiedy zrealizowała program treningowy. Doświadczała konfliktów z powodu ćwiczenia w różnych sferach życia i przyznawała, że ma z tym problem (jednak nie identyfikowała siebie jako uzależnioną). W przypadku Joanny zdecydowanie widoczne jest kontynuowanie trenowania pomimo szkód, nie zważając na negatywne skutki. Z powodu kompulsywnego trenowania straciła wielu przyjaciół, rozpadł się jej związek, ucierpiała na tym jej praca akademicka, a także popadła w spory dług. Lekarz Joanny przepisał jej leki uspokajające aby pomogły jej łagodzić nerwowe stany, których doświadcza, kiedy nie może ćwiczyć. Niestety nie ustalono przyczyn uzależnienia Joanny.
Wtórny charakter kompulsywnego treningu fizycznego.
Wtórne uzależnienie od ćwiczeń zdefiniowano jako następstwo zaburzeń odżywiania.
Podczas badania, w którym testowano związek między zaburzeniami odżywiania a ćwiczeniem, „przymusowi biegacze” (ang. „obligatory runners”) okazali się być podobni do anorektycznych pacjentów w zakresie tła rodzinnego, statusu społeczno-ekonomicznego oraz charakterystyki osobowości. Wymiar osobowościowy obejmował takie aspekty jak ekspresja gniewu, perfekcjonizm i wysokie oczekiwania wobec siebie, tendencja do społecznej izolacji, tolerancja bólu i dyskomfortu psychicznego oraz skłonność do depresji. Oba syndromy („przymusowi biegacze” i anorexia nervosa) odzwierciedlają podobne etiologiczne i psychologiczne charakterystyki i właściwie można by je postrzegać jako „bliźniacze zachowania”.
Bardziej współcześnie zaproponowano nowe kryteria wtórnego uzależnienia od ćwiczeń.
(1) Jednostka wykazuje dowody pogorszenia funkcjonowania w przynajmniej dwóch z trzech następujących obszarów: I) psychologiczny (ruminacje lub natrętne myśli związane z trenowaniem, dominacja myśli na temat ćwiczenia, niepokój lub przygnębienie); II) społeczny i zawodowy (dominacja trenowania nad wszystkimi społecznymi aktywnościami, niezdolność do pracy); III) fizyczny (ćwiczenie powoduje urazy lub pogarsza zdrowie i jest kontynuowane pomimo lekarskich przeciwwskazań).
(2) Jednostka przejawia jeden lub więcej z następujących symptomów: I) klinicznie istotna negatywna reakcja na zmianę lub przerwanie nawyków związanych z trenowaniem. Reakcja może być związana ze sferą fizyczną, psychiczną, społeczną lub behawioralną (np. silny niepokój lub przygnębienie, społeczne wycofanie lub samouszkodzenia); II) trwałe pragnienie i/lub nieudane próby kontroli lub redukcji niepokoju.
(3) Następujące właściwości wskazują na uzależnienie ale nie są rozstrzygające: I) tolerancja (potrzeba zwiększania intensywności trenowania); II) duża intensywność trenowania i/lub ćwiczenie przynajmniej raz dziennie; III) ćwiczenie w odosobnieniu; IV) oszukiwanie (kłamanie na temat intensywności trenowania, ćwiczenie w tajemnicy); V) wgląd (zaprzeczanie, że ćwiczenie stanowi problem).
Wymienione niżej kryteria są niezbędne do zdiagnozowania wtórnego uzależnienia od ćwiczeń jako następstwa zaburzenia odżywiania, których obecność lub brak można użyć do rozróżnienia pomiędzy pierwotnym a wtórnym uzależnieniem od ćwiczeń.
autor:
Kacper Mielnik "Intensywny trening fizyczny - między zdrowiem a nałogiem" 2010
opracowanie na potrzeby bloga: Janusz Janowski
źródła:
Melosik Z. (2010) Tożsamość, ciało i władza w kulturze”
Starzomska M, Cylwik M, "W poszukiwaniu przyczyn bigoreksji..." Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio
Warner, R. i Griffiths, M.D. (2006). A Qualitative Thematic Analysis of Exercise Addiction: An Exploratory Study. International Journal of Stress Management.
Yates, A. (1991). Compulsive Exercise and the Eating Disorders: Toward an Integrated Theory of Activity.
Szabo, A. (1995). The impact of exercise deprivation on well-being of habitual exercisers. The Australian Journal of Science and Medicine in Sport.
Szabo, A. (1998). Studying the psychological impact of exercise deprivation: are experimental studies hopeless? Journal of Sport Behaviour.
Veale, D. (1987). Exercise dependence. British Journal of Addiction
Pasman, L. i Thomson, J.K. (1988). Body image and eating disturbance in obligatory runners, obligatory weightlifters, and sedentary individuals. International Journal of Eating Disorders.