MUAY THAI. POMIĘDZY HISTORIĄ A LEGENDĄ. cz.1

Nazwa ,,boks tajski" sugeruje, iż pochodzi on z Tajlandii, co jest przyczyną protestów słabszych ekonomicznie państw ościennych: Kambodży, Laosu, Birmy i Malezji. 

Ponoć, historia Muay Thai zaginęła wraz ze splądrowaniem przez wojska birmańskie Królestwa Ayuddhaya i podobnie jak wczesna historia Tajlandii pozostaje ona zagadką. Wiele źródeł przytacza różne opowieści propagujące wielonarodową popularność tej dyscypliny. Jednak nie wiadomo do końca, które z nich stanowią dokument historyczny, a które są legendą.
,,Wiele archiwalnych materiałów dotyczących muay thai zostało zniszczonych w wyniku wojen Tajów z Birmańczykami. Informacje, którymi obecnie dysponujemy pochodzą z zapisków podróżników birmańskich, kambodżańskich i pierwszych gości z Europy, a także z niektórych kronik Królestwa Lanna w Chiangmai.”

W związku z tym, że Thaiboxing jest sportem charakterystycznym dla wszystkich państw Półwyspu Indochińskiego – możemy się domyślać, że, stamtąd właśnie pochodzi. 

W Azji południowo-wschodniej od starożytnych czasów prowadzono wiele wojen, co w końcu doprowadził do powstania różnych systemów walki zarówno z bronią jak i wręcz. We wszystkich krajach sąsiadujących z Tajlandią istnieją podobne sporty walki, wszędzie tam są traktowane jako sporty narodowe i wszędzie daje się zauważyć mocno nacjonalistyczne podejście, co do ich pochodzenia. W Kambodży uprawia się Prodal Serey, w Birmie – Lethwei, Muay Lao w Laosie i Tomoi w Malezji. Niektóre źródła sugerują że powstały one z połączenia różnych wojennych form pochodzących z Indii i Chin. Jednak najwięcej dowodów prowadzi do starożytnej Kambodży, gdzie w erze Angkoru Khmerowie praktykowali sztuki walki. Dowody pokazują, że styl podobny do Pradal Serey, znany jako Bokator, istniał już w IX wieku. Uważa się, że to właśnie on mógł przyczynić się do sukcesów militarnych i pomógł Imperium Khmerów zapanować nad Azją południowo-wschodnią oraz skutecznie kontrolować obszar dzisiejszej Kambodży, Tajlandii, Wietnamu i Laosu. Miało to z pewnością duży wpływ na kulturę tych krajów. Niektórzy analizując płaskorzeźby ze świątyni Bayon w kompleksie Angkor Wat twierdzą, iż Bokator z którego wywodzi się Prodal Serey miał również ogromny wpływ również na powstanie boksu tajskiego. Wiele pism o sztuce starożytnych Khmerów zostało zniszczone lub zagrabione przez tajską armię, która najechała i splądrowała Angkor. Prodal Serey przyczynił się z pewnością do powstania Muay Lao dzięki królowi Jayavarmanowi VII, khmerskiemu wojownikowi i założycielowi zjednoczonego Laosu. Niestety na skutek Wojny Wietnamskiej, w której uczestniczyły kraje sąsiednie, w Kambodży wybuchła wojna domowa. 17 kwietnia 1975 roku, po opuszczeniu Wietnamu przez wojska amerykańskie, Czerwoni Khmerzy obalili rząd Republiki prowadzonej przez Lon Nola. Ich plan miał wyeliminować nowoczesne społeczeństwo i utworzyć rolniczą utopię. Czerwoni Khmerzy wymordowali wykształconych oraz faworyzowanych przez poprzednie władze ludzi. Zginęli lekarze, nauczyciele, żołnierze, aktorzy, piosenkarze, a także bokserzy. Pozostała część społeczeństwa została zamknięta w obozach pracy, w których wielu umarło na skutek głodu i chorób. Tradycyjne sztuki walki zostały zakazane, co spowodowało niemal nieodwracalne zniknięcie Pradal Serey. Reżim Pol Pota trwał cztery lata. W 1979 roku byli khmerscy oficerowie pod przewodnictwem Hun Sena przy pomocy armii wietnamskiej obalili władzę Czerwonych Khmerów. Dopiero po nastąpieniu względnego spokoju i wycofaniu się Wietnamczyków nastąpiło ożywienie kultury i tradycji.

W Malezji styl walki Tomoi od bardzo dawna był popularną formą rozrywki. Lecz rozpowszechnianie się fundamentalnego Islamu na terenie południowo-wschodniej Azji, było główną przyczyną jego zaniku. W 1980 roku w związku z „Mahometańskim Odrodzeniem” władze sąsiadującego z Tajlandią prowincji Kelantan zakazały praktykowania elementów kultury, sztuki i tradycji mających podłoże innych religii.  W 1990 roku Tomoi również został zakazany. Głównie za sprawą poprzedzającego walkę rytualnego tańca, ale również z powodu przemocy i faktu niedopuszczalnego w Islamie wspólnego przebywania mężczyzn i kobiet na widowni. W 2006 roku zakaz został obalony i Tomoi mógł być znów praktykowany pod nazwą Muay Kelate, co w miejscowym dialekcie oznacza boks kelatański.

W Laosie i Birmie Muay Lao i Lethwei praktykowane było również od bardzo dawna. Obecnie w Laosie profesjonalne walki odbywają się raz w miesiącu na Stadionie Narodowym w Vientiane. Jest tu tylko garstka zarejestrowanych profesjonalnych zawodników. W dawnej Birmie turnieje były rozgrywane dla rozrywki na różnych okolicznych festynach i cieszyły się popularnością wśród wszystkich warstw społecznych. Udział w rywalizacji był otwarty dla każdego mężczyzny, bez względu czy był to król, czy członek Izby Gmin. Walka trwała, dopóki  zawodnicy mogli ją kontynuować lub któryś z nich został znokautowany. Jednym z najważniejszych promotorów obecnego Lethwei był uczestnik Letniej Olimpiady w 1952 roku, pięściarz Kyar Ba Nyein. Był on twórcą nowoczesnych regułach i regulaminów. Podróżował on po kraju, gdzie szkolił wieśniaków nadal aktywnie praktykujących Lethwei i zachęcał ich do przeprowadzenia ich do Mandalay i Rangun, gdzie organizował ośrodki treningowe i systematyczne rozgrywki.

autor:
Janowski J. Cykl przygotowania zawodników do profesjonalnej rywalizacji muay thai. 2012

źródła:

Cambodia Genocide Project, Yale University. 2009 

Ker M. Sport of kickboxing felled by Khmer Rouge returns.  Associated Press. 2/17/2011.

Lapidus, Marvin I., A History of Islamic Societies, Cambridge University 2002

Draeger, Donn F. Comprehensive Asian Fighting Arts. Kodansha International. 1981

Rebac Z., Traditional Burmese boxing, Ed. Paladin Press, Boulder, 2003